Stanisław Dobosiewicz

---

Życiorys

W trakcie I wojny światowej Stanisław Dobosiewicz razem z rodziną został ewakuowany przez wojska rosyjskie do Kaługi, gdzie spędził resztę konfliktu. Na przełomie lat 20. zdecydował się na przeprowadzkę do Warszawy, gdzie rozpoczął naukę na studiach polonistycznych w Uniwersytecie Warszawskim. Podczas studiów aktywnie angażował się w lewicujące kręgi naukowe, współpracując m.in. z Leonem Chajnem, Mieczysławem Popielem oraz Jadwigą Wasilewską, będąc członkiem Akademickiego Stowarzyszenia Wolnomyślicieli oraz Koła Racjonalistów. W 1932 roku obronił swoją pracę magisterską, która dotyczyła gwary Makowa Mazowieckiego i okolic. Zyskała ona bardzo wysoką ocenę, a entuzjastyczną recenzję wystawił znany profesor Witold Doroszewski. Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę jako nauczyciel.

Wkrótce po zajęciu Mazowsza przez Niemców podczas kampanii wrześniowej, Dobosiewicz został aresztowany. Po dwóch tygodniach spędzonych w areszcie w Ostrołęce, został zwolniony, ale od tamtej pory znalazł się na niemieckiej liście proskrypcyjnej. 6 kwietnia 1940 roku został ponownie aresztowany w ramach tzw. Intelligenzaktion – akcji niemieckiego okupanta wymierzonej przeciwko polskiej inteligencji. Początkowo osadzony w obozie koncentracyjnym w Działdowie, 17 kwietnia został przeniesiony do obozu w Dachau, a pod koniec maja do KL Gusen I, będącego częścią kompleksu obozów Mauthausen-Gusen, gdzie przydzielono go jako jednego z pierwszych więźniów z numerem obozowym 166.

Początkowo zajmował się pracami budowlanymi podobozy, a następnie został przydzielony do komanda zajmującego się wydobywaniem i obróbką kamienia. W trakcie pobytu w obozie, Dobosiewicz angażował się w lewicową konspirację oraz wspierał inicjatywy kulturalne wśród współwięźniów. Był również współorganizatorem kursów naukowych, prowadząc zajęcia z historii sztuki, literatury i ekonomii. Dotarł do momentu wyzwolenia w ostatnich dniach wojny, wiosną 1945 roku. Po wyzwoleniu, na pewien czas pozostał w Austrii, gdzie działał w Komitecie Polskim, organizując powroty byłych więźniów do kraju.

Po powrocie do Polski, Dobosiewicz włączył się w organizację szkolnictwa w Ziemiach Zachodnich, zostając jednym z pierwszych po wojnie kuratorów oświaty w województwie warszawskim. W kolejnych latach pracował jako dyrektor jednego z departamentów w Ministerstwie Oświaty. W 1949 otrzymał Order Sztandaru Pracy I klasy. W 1954 roku opublikował książkę „10 lat szkoły ludowej w Polsce”, która podsumowała pierwszą dekadę zmian w polskim systemie edukacji. Pozycja ta doczekała się kilku wydań krajowych oraz zagranicznych: w językach angielskim, niemieckim, francuskim i rosyjskim. Dzięki swoim działaniom, przyczynił się do upowszechnienia oraz reformy oświaty, będąc jednym ze współautorów reformy szkolnej z 1961 roku, która przekształciła szkoły podstawowe w ośmioklasowe. Dobosiewicz brał też udział w projekcie, który zakończył się budową „Tysiąca szkół na tysiąclecie Polski”.

Przez długie lata pełnił funkcję przewodniczącego Klubu Mauthausen-Gusen, działającego w ramach ZBoWiD. Zbierał dokumenty, relacje i materiały na temat podobozów Mauthausen-Gusen, które ostatecznie opublikował w czterech tomach, tworząc bardzo obszerną monografię na ten temat. W 1977 roku wydał książkę „Mauthausen-Gusen: obóz zagłady”, będącą jedną z pierwszych monografii dotyczących historii tego obozu. W późniejszych latach opublikował kolejne trzy tomy, dokumentujące różne aspekty jego historii. W 1980 roku ukazała się pozycja „Mauthausen-Gusen: samoobrona i konspiracja”, która opisywała ruch oporu wewnętrznego obozu, próby ucieczek oraz metody zachowania życia i godności. Kolejnym tomem była książka, opublikowana w 1983 roku, „Mauthausen-Gusen: poezja i pieśń więźniów”, która koncentrowała się na życiu prywatnym i działalności kulturalnej więźniów. Ostatni tom monografii, którego wydanie miało miejsce w 2000 roku, nosił tytuł „Mauthausen-Gusen: w obronie życia i ludzkiej godności”, stanowiąc syntezę wcześniejszych prac. W 1985 roku znalazł się w gronie pierwszych odznaczonych Krzyżem Oświęcimskim.

Dobosiewicz był żonaty z Zofią Krajewską, z którą wychował dwóch synów: Zbigniewa i Włodzimierza. W 2011 roku, po jego śmierci, Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora opublikowała książkową wersję jego pracy magisterskiej.

Źródła

Przypisy

W zestawieniu źródeł, które są istotne dla poznania postaci Stanisława Dobosiewicza, można odnaleźć wiele cennych odniesień. W tym kontekście należy zwrócić uwagę na różne prace źródłowe, które w swojej treści zawierają informacje na temat jego życia i działalności.

• Filipkowski i Dobosiewicz 2002 ↓, „Stanisław Dobosiewicz”,
• Czejarek 2011 ↓, s. 1,
• Filipkowski i Dobosiewicz 2002 ↓, „Ewakuacja rodziny do Rosji…”,
• Minorski 1973 ↓, s. 106–108,
• Hillebrandt 1988 ↓, s. 132,
• Wlazłowski 1974 ↓, s. 92,
• Wlazłowski 1974 ↓, s. 74–75,
• Kowalski 2007 ↓, s. 175,
• M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58,
• Dobosiewicz 1954 ↓,
• Dobosiewicz 1955a ↓,
• Dobosiewicz 1955b ↓,
• Dobosiewicz 1956 ↓,
• Dobosiewicz 1957 ↓,
• Dobosiewicz 1970 ↓, s. 107–112,
• Dobosiewicz 1977 ↓,
• Dobosiewicz 1980 ↓,
• Dobosiewicz 1983 ↓,
• Dobosiewicz 2000 ↓,
• Stefan Oberleitner, „Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705-1990: vademecum dla kolekcjonerów”, Polska Rzeczpospolita Ludowa, 1944–1990, Wydawnictwo Kanion, 1992, s. 123,
• Relacje biograficzne – Zofia Dobosiewicz [online], relacjebiograficzne.pl [dostęp 2019-09-17],
• Dobosiewicz 2011 ↓.

Bibliografia przedmiotowa

Wśród publikacji dotyczących badań i zagadnień związanych z historią regionu oraz osobą Stanisława Dobosiewicza, ważnym źródłem są prace nie tylko polskich autorów, ale także publikacje w językach obcych, które przybliżają szeroką tematykę edukacyjną oraz społeczną. Poniżej przedstawiono wybrane pozycje:

• Karol Czejarek, „Gwara Makowa Mazowieckiego i okolic”, „Pułtuska Gazeta Powiatowa”, Grzegorz Gerek (red.nacz.), Pułtusk: Pułtusk-Press, 29 listopada 2011, ISSN 1508-4078, BWC 2004/229 (pol.),
• Piotr Filipkowski, Stanisław Dobosiewicz, „Świadkowie – Stanisław Dobosiewicz”, [w:] Archiwum Historii Mówionej [online], 8 czerwca 2002 [dostęp 2015-05-11] (pol.),
• Bogdan Hillebrandt (red.), „Postępowe organizacje młodzieżowe w Warszawie: 1864-1976”, Warszawa: PWN, 1988, s. 323, ISBN 978-83-01-07498-2, PB 1988/6106,
• Tadeusz Kowalski, „Kształtowanie się szkolnictwa powiatu pułtuskiego w latach 1944-1946”, Benon Dymek (red.), „Rocznik Mazowiecki”, 19, Warszawa: Mazowieckie Towarzystwo Naukowe, 2007, s. 174-192, ISSN 0080-3529 [dostęp 2015-05-27] (pol.),
• Sergiusz Minorski, „Czas przed burzą”, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1973, PB 1974/1520 (pol.),
• Zbigniew Wlazłowski, Przez kamieniołomy i kolczasty drut, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974, s. 184, PB 1974/7600 (pol.).

Bibliografia podmiotowa

Stanisław Dobosiewicz jest autorem wielu prac, które przyczyniły się do rozwoju wiedzy w dziedzinie edukacji. Jego publikacje, obejmujące zarówno prace w języku polskim, jak i zagranicznym, ukazują różnorodność podejmowanych tematów. Oto niektóre z najważniejszych tytułów:

• Stanisław Dobosiewicz, „10 lat szkoły ludowej w Polsce”, Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Powszechnej, 1954 (pol.),
• Stanisław Dobosiewicz, „Our progress in education”, Warsaw: Polonia Publishing House, 1955a (ang.),
• Stanisław Dobosiewicz, „Entwicklung des Bildungswesens”, Warschau: Polonia-Verlag, 1955b (niem.),
• Stanisław Dobosiewicz, „Développement de l’enseignement”, Varsovie: Polonia, 1956 (fr.),
• Stanisław Dobosiewicz, „Škol’noe delo v narodnoj Pol’še”, Warsaw: [s.n.], 1957 (ros.),
• Stanisław Dobosiewicz, „Education in People’s Poland”, Warsaw 1957 (ang.). Brak numerów stron w książce,
• Stanisław Dobosiewicz, „Reforma szkolna 1961 roku. Geneza i założenia”, „Rozprawy z dziejów oświaty”, Łukasz Kurdybacha (red.), t. XIII, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970, s. 107–162, ISSN 0080-4754 (pol.),
• Stanisław Dobosiewicz, „Mauthausen-Gusen: obóz zagłady”, wyd. 1, Warszawa: Wydawnictwa Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977, s. 448, PB 1977/9364 (pol.),
• Stanisław Dobosiewicz, „Mauthausen-Gusen: samoobrona i konspiracja”, Warszawa: Wydawn. Min. Obrony Nar., 1980, s. 485, ISBN 978-83-11-06497-3 (pol.),
• Stanisław Dobosiewicz, „Mauthausen-Gusen: poezja i pieśń więźniów”, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1983, s. 252, ISBN 978-83-211-0183-5 (pol.),
• Stanisław Dobosiewicz, „Mauthausen-Gusen: w obronie życia i ludzkiej godności”, Warszawa: Bellona, 2000, s. 218, ISBN 978-83-11-09048-4 (pol.),
• Stanisław Dobosiewicz, „Gwara Makowa Mazowieckiego i okolic”, Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, 2011, s. 262, ISBN 978-83-7549-137-1 (pol.).

---

Oceń: Stanisław Dobosiewicz

---